Het Paleolithisch dieet, afgekort tot 'Paleo Dieet' en ook wel 'steentijddieet' of ‘oerdieet’ genoemd, heeft de laatste tijd flink aan populariteit gewonnen. Het dieet is gebaseerd op de eetgewoonten van de voorlopers van de moderne mens gedurende het Paleolithicum - of oude steentijd –, een periode die ca. 2,5 miljoen jaar geleden begon en ruim 10 duizend jaar geleden eindigde, tegelijk met het einde van de laatste ijstijd en de opkomst van de landbouw.

Het dieet in een notendop

Het Paleo Dieet bootst simpelweg de eetgewoonten van de jager-verzamelaar zoveel mogelijk na. Het bevat dus enkel voedsel waarop gejaagd of gevist kan worden, en fruit en groenten die in de buurt en op dat moment voorradig waren. De moderne equivalent bestaat hoofdzakelijk uit vlees – voornamelijk wild en vlees afkomstig van grazers – vis, eieren, groenten, fruit, paddestoelen, wortels en noten. Het bevat in geen geval aardappels, granen, peulvruchten (bonen, pinda's), melk en kaas, en sluit bovendien ieder bewerkt voedingsmiddel uit, zoals verwerkte oliën, geraffineerde suiker en geraffineerd zout.

Het idee

Het Paleo Dieet stoelt in wezen op de veronderstelling dat de moderne mens, wij dus, de voorbije 10 duizend jaar, sinds we gewassen zijn gaan verbouwen, genetisch amper zijn veranderd en dat onze genen zijn afgestemd op bijna 2,5 miljoen jaar oude voedingsgewoonten van onze voorlopers. Aanhangers van het dieet stellen ook dat veel beschavingsziekten –overgewicht, hart- en vaatziekten, diabetes type-2 – het gevolg zijn van relatief moderne voedingsgewoonten. Deze claim wordt ondersteund door het feit dat de gemiddelde westerling het overgrote merendeel van zijn dagelijkse energie uit voedingsmiddelen haalt die in het Paleolithicum niet bestonden. Een oorzakelijk verband is lastig te ontkennen.

Voedingsstoffen

Het Paleo Dieet is in feite een 'low-carb'-dieet – een dieet met relatief weinig koolhydraten. Wellicht dat het Paleo Dieet zijn revival (het is al wisselend populair sinds de jaren ‘70) te danken heeft aan de algemene populariteit van low-carb/high-protein-diëten. De verhouding koolhydraten-eiwit-vet is ongeveer 30:40:30, versus 60:10:30 in een traditioneel Westers dieet. Die verschuiving van eiwitten naar koolhydraten komt vooral op het conto van de landbouw en de bijgevolg toegenomen graanconsumptie. Ongeveer 60% van de calorieën in het dieet is afkomstig uit dierlijke en 40% uit plantaardige bronnen.

Populariteit

Het dieet is sinds kort erg in zwang onder met name de CrossFit-beweging, die vooral in Noord-Amerika actief is. CrossFit is een functionele trainingsvorm die traditionele krachttraining en conditietraining met atletische en gymnastische elementen verweeft. Het is een aspecifieke trainingsvorm die zich richt op het verkrijgen van een allround goede conditie. De trainingswijze was origineel een manier om Amerikaanse politie- en brandweermannen toe te rusten voor de fysieke vereisten van hun werk.

Naast CrossFit'ers is het dieet, dankzij zijn low-carb/high-protein-aard, ook sterk in opkomst onder krachtsporters in het algemeen en mensen die gewicht willen verliezen. Niet gek, want het activiteitsniveau van een bodybuilder, powerlifter of gewichtheffer vertoont meer gelijkenissen met dat van de jager-verzamelaar dan dat van de bankzittende mens. Ergo, zouden de eetgewoonten dat ook moeten doen. Wij vragen ons terloops wel af of deze lieden dan nog wel hun toevlucht zoeken in per definitie onnatuurlijke supplementen, zoals als eiwitshakes en creatine, maar dit terzijde.

Controverse

Zoals eigenlijk elk dieet dat afwijkt van de norm (en welk dieet doet dat niet?), is het Paleo Dieet niet gevrijwaard van kritiek. Criticasters zeggen dat de vergelijking tussen de Paleolithische en de moderne mens vrijwel meteen mank gaat, omdat deze laatste significant minder spiermassa heeft dan de eerste. Diezelfde criticasters zeggen dat evolutie niet zozeer om genetische aanpassing gaat en bijgevolg dat genetische overeenkomst met onze voorouders irrelevant is voor ons voedingspatroon. En als het dan toch al om genen draait, vragen diezelfde personen zich af, waarom eten we dan niet hoofdzakelijk fruit, zoals chimpansees, met wie we 98% van ons DNA gemeen hebben?

Onderdeel van debat is ook de hoge dierlijke component van het dieet. Zoals eerder gezegd is 60% van de calorieën afkomstig uit dierlijke bron. Een veelgehoord commentaar is dat 'het' Paleolithisch dieet niet bestaat. De verschuiving van hoofdzakelijk plantaardig naar hoofdzakelijk dierlijk voedsel heeft zich geleidelijk voltrokken en dat over het algemeen de plantaardige component hoger was. Dit feit maakt het mogelijk dat er verschillende uitwerkingen zijn van het Paleolithisch dieet, met een kleinere of grotere plantaardige component.

Wat tot slot wel opvalt, is dat de meeste kritiek niet van toepassing is op het dieet zelf, maar op zijn filosofie en grondslag daarvan.

Voordelen

Er valt, ondanks de fundamentele kritiek, ook veel vóór het Paleolithisch dieet te zeggen. De hoge eiwitcomponent, als middel in de strijd tegen hart- en vaatziekten en overgewicht, en de lage koolhydraatcomponent, als middel in de strijd tegen wederom overgewicht en diabetes type-2, is ongetwijfeld één van de sterkste argumenten vóór het dieet.

Los van de verhouding van de macronutriënten, bevat het dieet relatief veel vitaminen en mineralen en, door de hoeveelheden groente en fruit, niet minder vezels dan een koolhydraatrijk dieet. Tot slot bevat het Paleolithisch dieet geen gluten en lactose en is het dus automatisch een gluten- en lactosevrij dieet.

Conclusie

Kun je meer dan 2,5 miljoen jaar aan eetgewoonten van onze voorouders naast je neerleggen? Nee. Moet je dan gaan leven als een oermens en verbouwde gewassen helemaal links laten liggen? Wat ons betreft niet.

Het Paleo Dieet is in wezen geen slecht dieet. Voor krachtsporters is de 4:3-verhouding van eiwitten en koolhydraten bijvoorbeeld prima, maar minder gunstig is dan weer dat die eiwitten grotendeels afkomstig zijn uit dierlijke bron. Wij zouden zeggen: kies wat meer plantaardige bronnen door de verhouding om te draaien. En wat ons betreft mag je die eiwitten ook best uit in principe 'verboden' (volkoren) granen, peulvruchten en melk halen.

De aanbeveling geraffineerde suikers, geraffineerd zout en verwerkte oliën uit je dieet te schrappen kunnen wij alleen maar ongewijzigd overnemen. Op deze manier ontstaat een moderne variant van het oerdieet. Het strikt naleven van het originele dieet raden wij niet aan. En wat ons betreft mag je ook best de supermarkt als je jachtterrein en foerageergebied beschouwen.

Adviezen

De lessen die wij direct uit het Paleolithisch dieet trekken en jou als voedingsadvies zouden willen meegeven:

• Eet meer eiwitten, minder koolhydraten.
• Kies inheemse groenten en fruit boven exotische soorten; kies voor seizoensgroenten.
• Vermijd be- en verwerkte voedingsmiddelen; 'eet puur'.

En tot slot nog één indirect advies:

• Haal je eiwitten voor 60% uit plantaardige bronnen en voor de rest uit dierlijke.